Emocje u dzieci w wieku przedszkolnym
Opracowanie: mgr Monika Zelek
Emocje we współczesnej psychologii określane są jako system obejmujący uczucia, uznawane za składnik subiektywny, pobudzenie fizjologiczne wraz ze specyficzną ekspresją oraz zmiany zachowania. Rozwój emocjonalny dzieci w wieku przedszkolnym, cechuje się wzbogaceniem i zróżnicowaniem życia uczuciowego. Związane jest to zarówno z dojrzewaniem układu nerwowego, jak i z wpływem oddziaływań środowiskowych. Aczkolwiek już w okresach poprzednich można zaobserwować wyodrębnienie pierwszych uczuć dziecka. Prawdziwy rozkwit uczuć, ich bogactwo przypada jednak na okres przedszkolny. W tym wieku dziecko przeżywa takie uczucia jak zazdrość, gniew, strach, lęk, radość, przyjemność, sympatię, zmartwienie, ciekawość. Zaczynają także kształtować się uczucia społeczne, moralne, estetyczne i intelektualne. Rozwój emocjonalny dziecka przedszkolnego jest uwarunkowany zmianami sfery poznawczej, w tym kompetencji językowej oraz kształtowaniem się obrazu własnego. I tak: 4 – latki są nademocjonalne, występuje tu duża labilność uczuć. Głośny śmiech łatwo przechodzi w napady złości. Objawia się silnie agresja instrumentalna (zmniejsza się wraz z wiekiem motoryczna, wzrasta natomiast werbalna czynna i bierna), ale wzrasta także agresja wroga, aż do 7 r. ż. (przy czym chłopcy są bardziej agresywni, niż dziewczynki), co powinno być objęte właściwym procesem wychowania, 5 latki – stają się spokojniejsze, bardziej przyjazne, opanowane, 6 latek – staje się znów żywiołowy emocjonalnie, wyraża skrajne uczucia wobec otoczenia i swoich najbliższych.
Istotne jest to, aby dziecko mogło przeżywać różne uczucia i je werbalizować, co pozwala na kształtowanie się empatii. (Bacelewska D., Repetytorium z rozwoju człowieka). O ile pojawiają się u dzieci emocje pozytywne, które są jak najbardziej pożądane tak najtrudniejsze, dla rodziców, nauczycieli są emocje negatywne. Często u dzieci w sytuacjach, kiedy coś nie dzieje się po ich myśli, pojawia się złość, która może przeobrazić się w agresję. […] agresję można definiować jako ogół zachowań (werbalnych lub fizycznych) , głównie o charakterze interpersonalnym, ukierunkowanych na wyrządzenie krzywdy sobie, innym lub niszczenie przedmiotów. Kluczowym aspektem jest zamiar i intencjonalność. (Grzegorzewska I., Polskie Forum Psychologiczne). Temat agresji jest trudnym dla rodziców, gdyż każdy rodzic pragnie aby jego dziecko na co dzień było uśmiechnięte, zadowolone, radosne i chętnie współpracowało. Niestety nie zawsze tak jest. Jeśli jednak u dziecka pojawiają się zachowania niepożądane należy jak najwcześniej podjąć działania, które wypracują u niego zmianę zachowań.
Oprócz specjalistycznych terapii, które pomogą wypracować u dziecka zachowania pozytywne, warto też zacząć pracować z dzieckiem w domu. Pierwszym takim elementem pracy jest rozmowa. Rozmowa z dzieckiem na temat jego przeżyć nie zawsze okazuje się prosta. Często można się spotkać z opinią osób dorosłych, w tym również pedagogów, że dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym nie są w stanie opowiadać o uczuciach, zwłaszcza o tych, które budzą w nich negatywne emocje. Równocześnie doniesienia z badania pokazują, że dzieci posiadają te zdolności w wyrażaniu swoich odczuć i potrafią także trafnie interpretować oraz przewidywać emocje innych osób (Frąckowiak S., Trudne emocje u dziecka – wytyczne do przeprowadzenia rozmowy). Nie powinniśmy oceniać dziecka a spróbować zrozumieć skąd biorą się u niego zachowania agresywne. Dorośli w takiej sytuacji powinni być opanowani i ze spokojem podejmować dialog z dzieckiem. W literaturze znane są różne metody, które dorośli mogą wykorzystywać w domu, mowa tutaj o muzykoterapii, bajkoterapii, aromaterapii, zabawach relaksacyjnych, zabawach oddechowych.
To my dorośli, jesteśmy pierwszym i najważniejszym wzorcem dla dzieci. Pokazujemy i budujemy ich świat od najmłodszych lat, ukierunkowujemy na dalszy etap życia. Janusz Korczak mówił „Dziecko chce być dobre. Jeśli nie umie – naucz. Jeśli nie wie – wytłumacz. Jeśli nie może – pomóż”.
Źródło:
- https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/emocja;3897800.html
- Bacelewska D., Repetytorium z rozwoju człowieka, Jelenia Góra, 2006
- Grzegorzewska I., Zachowania agresywne dzieci i młodzieży ujęcie kliniczno – rozwojowe [w]: Polskie Forum Psychologiczne, Zielona Góra, 2015.
- Frąckowiak S., Trudne emocje u dziecka – wytyczne do przeprowadzenia rozmowy [za]: Ekman, P., Davidson, J. R., Natura emocji. Podstawowe zagadnienia, GWP, Gdańsk 1998.
- https://swiadomaedukacja.pl/najlepsze-cytaty-janusza-korczaka/
