Wspomaganie wychowawczej roli rodziny czyli jak rozmawiać z rodzicami o wychowaniu i rozwoju dziecka
„Rodzice jako pierwsi nauczyciele swoich dzieci ponoszą
szczególną odpowiedzialność za ich edukację, zaś edukacja
szkolna ma wspierać domową, nie ją zastępować.”
frag. Statutu Europejskiego Stowarzyszenia Rodziców
Rodzice ponoszą pełną odpowiedzialność za wychowanie swojego dziecka i przyswajanie przez nie wartości. Zadaniem przedszkola jest zaś wspieranie rodziców w podjętych przez nich działaniach. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo oświatowe: „System oświaty zapewnia w szczególności wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny” (Dz.U. 2022, poz. 655, 1079, 1116). Zadanie to uzasadnione jest przede wszystkim widocznymi nieprawidłowościami w odgrywaniu ról rodzicielskich. Wychowawcze trudności zaznaczają się w życiu dziecka, odbijając się na jego rozwoju, w tym również na zdrowiu psychicznym.
Prawidłowy rozwój dziecka zależy od jego rodziców, od ich umiejętności w obszarze wychowania, odpowiedniej wiedzy, postaw wychowawczych, sposobów reakcji na określone sytuacje oraz zachowania dziecka, zdolności do budowania prawidłowych relacji z nim. Jednym słowem: zależy od poziomu kompetencji wychowawczych rodziców. Rodzice kompetentni wychowawczo mają świadomość własnej odpowiedzialności za rozwój i wychowanie dziecka. Posiadają wiedzę o dziecku i jego potrzebach, oraz na temat własnej roli w procesie wychowania i sposobów oddziaływań wychowawczych. Wychowywanie dzieci to dziedzina, wymagająca od rodziców dobrego przygotowania, elementarnej wiedzy na temat procesu wychowania, rozumienia związku trudności dziecka z niewłaściwą sytuacją rodzinną. Dostrzegania problemów dziecka, jego zainteresowań i potrzeb. Do zadań rodziców należy zaspokajanie potrzeb emocjonalnych, fizycznych, psychicznych i społecznych u dzieci a także dbanie o ich prawidłowy rozwój. Rodzice muszą również chronić swoje dzieci. Dobre wychowanie wymaga zaangażowania ze strony rodziców ponieważ dzieci wymagają dużo troski – dbanie o ich potrzeby i wspomaganie na wszystkich etapach rozwoju. Wychowanie jest podstawowym narzędziem kształtowania młodych ludzi dlatego trzeba by było przemyślane i konsekwentne.Podstawowym celem wychowania przedszkolnego jest wspieranie i kierunkowanie rozwoju dziecka. Przedszkole nie zastępuje rodziców w procesie wychowywania dzieci, ale wspiera w wywiązywaniu się z tego zadania. Dobór metod i form przekazu podczas współpracy z rodzicami borykającymi się z trudami wychowania swojego dziecka powinien uwzględniać uniwersalne cele wychowawczego ich wsparcia, a są nimi:
- zmiana pedagogicznej świadomości rodziców ,
- powiększenie zakresu ich wiedzy i repertuaru umiejętności,
- zwiększenie ich zainteresowania rozwojem i życiem własnych dzieci,
- wzmocnienie więzi w danej rodzinie,
- nawiązanie lub pogłębienie pozytywnej relacji między rodzicami a przedszkolem.
Przedszkole dysponuje różnymi możliwościami udzielania wsparcia rodzicom – pod wspólnym hasłem „pedagogizacja”. Według encyklopedii pedagogicznej jest to „działalność zmierzająca do stałego wzbogacania posiadanej przez rodziców potocznej wiedzy pedagogicznej o elementy naukowej wiedzy o wychowaniu dzieci i młodzieży, dostarczanie rodzicom wiadomości o celach, zadaniach, treściach, metodach, środkach i uwarunkowaniu procesu wychowania zachodzącego w rodzinie i w szkole, ze szczególnym położeniem nacisku na uzupełnienie ich wiedzy o wychowaniu ich dzieci w rodzinie”. Podstawą pedagogizacji jest szeroko rozumiana współpraca. Pedagogizację należy postrzegać jako okazję do wymiany informacji o dziecku i wspólnych poszukiwań rozwiązań problemów wychowawczych, które to rozwiązania mają doprowadzić do usprawnienia wychowawczej działalności rodziny i jej ogólnego właściwego funkcjonowania. Takie rozumienie pedagogizacji wymaga potraktowania wzajemnych relacji po partnersku.
Pedagog opierając się na swojej wiedzy, umiejętnościach i kompetencjach zawodowych, rozpoznaje indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dzieci w celu określenia mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu dzieci, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie dziecka w życiu przedszkola. Nauczyciel – wychowawca z racji pełnionej funkcji w przedszkolu – polegającej na podejmowaniu działań opiekuńczo-wychowawczych względem przydzielonej grupy – przede wszystkim świadomie wspiera osobowy, społeczny i edukacyjny rozwój swoich podopiecznych. Jest niejako rzecznikiem interesów dzieci wobec jego rodziców. Stąd ma niebagatelny udział we wspieraniu ich wychowawczej roli, m.in. przez:
- zapoznawanie rodziców z podstawowymi dokumentami regulującymi funkcjonowanie przedszkola. Informowanie o celach i zadaniach, sposobach i warunkach realizacji przyjętych programów wychowawczo-profilaktycznych, podejmowanych działaniach służących doskonaleniu pracy w grupie,
- rozpoznawanie oczekiwań rodziców wobec przedszkola i przedstawianie oczekiwań przedszkola wobec rodziców,
- upowszechnianie wiedzy o obowiązkach rodziców względem dziecka i przedszkola, wyjaśnianie ich znaczenia,
- włączanie rodziców we wspieranie rozwoju ich dzieci, przekazywanie pozytywnych informacji o dzieciach, udzielanie wskazówek i instruktaży o charakterze wychowawczym,
- tworzenie więzi, klimatu wzajemnego poszanowania, tak by wszyscy rodzice w grupie mieli poczucie wspólnoty, dzielili te same cele, wartości, idee i podobne zadania,
- podejmowanie prób lepszego poznawania rodziców i środowiska rodzinnego dziecka oraz problemów, z jakimi borykają się w kontaktach mniej formalnych,
- zachęcanie do udziału w życiu przedszkola, zaangażowania się w wykonywanie różnych przedsięwzięć i zadań organizowanych w przedszkolu lub grupie, również tych kierowanych do rodziców. Wspólne ustalanie priorytetów na dany rok szkolny oraz tworzenie przedszkolnego programu wychowawczo-profilaktycznego,
- uzgadnianie z rodzicami celów, sposobów i form współpracy, inicjowanie wspólnych kontaktów, z uwzględnieniem propozycji rodziców, podkreślanie wartości współdziałania. Stwarzanie im możliwości komunikowania się w różnych formach i w dogodnych dla nich terminach.
Nauczyciel udziela indywidualnych konsultacji rodzicom – zgodnie z zapisem w znowelizowanej Karcie Nauczyciela (obowiązującym od 1 września 2022 r. przepisem art. 42 ust. 2f ustawy z 26 stycznia 1982 r.) w ramach tzw. godzin dostępności nauczyciela. Podczas konsultacji nauczyciel przekazuje informacje o mocnych i słabych stronach dziecka, jego postępach i zaobserwowanych problemach dydaktycznych jak i natury wychowawczej. Udziela rodzicom wskazówek co do dalszego postępowania w domu, w celu wsparcia dziecka w przezwyciężaniu trudności edukacyjnych, jak również zmiany jego postawy i zachowania się w przedszkolu. Modyfikowanie działań rodziców, ukazywanie właściwej drogi w pracy z dzieckiem, ułatwia wzajemne porozumienie między rodzicem a nauczycielem, pozwala wypracować wspólny kierunek oddziaływań wychowawczych. Zdobycie przez nich pomysłów, narzędzi i wiedzy w postępowaniu z dzieckiem.
Udzielanie rodzicom profesjonalnego wsparcia wychowawczego pozwala na radzenie sobie z sytuacjami problemowymi z udziałem dziecka. Rozwiązywanie problemów, stawianie granic bez manipulowania jego psychiką, emocjami, bez wpędzania w poczucie winy. Budowanie dobrej i trwałej więzi, opartej na wzajemnym szacunku, zrozumieniu, zaufaniu oraz na jasnym systemie wartości. Działania służą niwelowaniu trudności, a nawet porażek w wychowywaniu, narastania problemów, pogarszania się relacji rodziców z dzieckiem. Rodzice kompetentni wychowawczo są świadomi własnej roli rodzicielskiej, znają potrzeby dziecka, stawiają jasne cele wychowawcze, interesują się sprawami dziecka i w prawidłowy sposób okazują mu uczucia.
Opracowanie: mgr Żaneta Schenk
Literatura:
- Łobocki, W trosce o wychowanie w szkole, Kraków 2007,
- Mendel, Partnerstwo rodzin szkoły i gminy, Toruń 2000,
- Radziewicz, Partnerstwo wychowawcze. Pozory i rzeczywistość, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 1979, nr 3,
https://www.glospedagogiczny.pl/artykul/rola-pedagoga-we-wspomaganiu-wychowawczej-roli-rodziny
https://psychorada.pl/news,rodzice-a-rozwoj-dziecka-rola-wychowania-w-procesie-rozwoju-dzieci.html
